Yapısal çelikler için yangın çözümleri
İçten Sayın | 11.03.2019
Ülkemizde yürürlükte olan TS EN 13501 ‘Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’; kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini sağlıyor. Yönetmelik, herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirliyor. İlgili yönetmelikte esasları dikkate alınarak “oteller, moteller, yatakhaneler, kaçış merdivenleri ile ilgili olarak her bir durum için farklı olmak üzere yangına karşı dayanıklı duvarlar ile ayrılması gerekir” ibarelerine yer veriliyor.
Dalsan, Türkiye’de bu konuda akredite olan tek kuruluş Efectis Era Avrasya Laboratuvarları’nda sistemlerini test ettirerek kuru duvar sistemlerinin yangın dayanım sürelerini belgelendirdi. Bu testler Dalsan Alçı’nın Türkiye’de kendi tesislerinde ürettiği alçı levhalar ile yapılmış olup, Türkiye’de sektöründe sistemlerini test ettiren ve belgelendiren ilk firma olarak insana verdiği değeri bir kez daha gösteriyor.
85 yılı aşkın süredir ürettiği ürünler ile farklılık yaratan Dalsan, sektöründe ilklere imza atarak üretimindeki kaliteyi ortaya koyuyor. İnşaat ve yapı dünyasına farklı bir bakış açısı getiren Dalsan, ürünlerin tüm yaşam döngüsü içerisinde çevreye olan etkilerinin önemini ortaya koyarken aynı zamanda insana verdiği değeri de gösteriyor. Dalsan’ın inovatif yaklaşımlarla geliştirdiği A1 COREX de bu kaygılar sonucu ortaya çıkan bir ürün. A1 COREX, belirli bir süre yangın dayanımı istenilen yerlerde bölme duvar, giydirme duvar, asma tavan, şaft duvarları, havalandırma kanallarının kaplanması, çelik, ahşap yapı elemanlarının yangına karşı dayanımının artırılmasında kullanılan alçı levhadır. Özellikle okul, hastane, otel, ticaret ve iş merkezleri gibi kamuya açık çelik yapılarda yangına dayanım açısından ideal çözümler sunan A1 COREX sektörün tercihi olacak. Çekirdeği yangına karşı dayanım için özel katkılarla güçlendirilen A1 COREX’in çelik yapılarda kullanımıyla ilgili Dalsan Teknik Hizmetler Yöneticisi Fatih Ulutaş ile konuştuk.
Fatih Bey, öncelikle yapıların yangına dayanımı çok güncel bir konu, neler söyleyeceksiniz?
Öncelikle yangının öneminden bahsetmek istiyorum. Yangın, yaşayan tüm canlılar için önemli bir konu. Doğal bir afet değil, önlenebilir bir durum. Yangının başlamamasını sağlamak lazım fakat başladıktan sonra da bunun minimize edilmesi gerekiyor. Bunun için de bazı yöntemler var, biz Dalsan olarak, yangın konusunda 30’dan fazla duvar sistemlerimizin testlerini yaptık. Buna göre ürünlerimizi geliştirdik, buna göre sistemler geliştirdik. Safe4Fire sertifikası ile ise ürettiğimiz ürünün sürdürebilir olduğunu da ispatlamıştık. Onun için yangın konusu firmamız için oldukça önemli bir konu. Ortada insan hayatı var, insan bizim için değerli; onun için hem sağlık hem de güvenlik açısından geliştirdiğimiz ürünlerle korumak için, elimizden gelen gayreti gösteriyoruz.
Bahsettiğiniz sistemler, Safe4Fire belgeleriyle sertifikalandırılan sistemler değil mi?
Evet bunlar Safe4Fire belgeleriyle sertifikalandırılan sistemler. Bunlar bölme duvar sistemleri. Asma tavan sistemlerimiz de ver. Yani bir mahalden diğer mahale yangının geçişini ölçen sistemler. Bu çok farklı bir konu tabii ki. Yük taşımayan bu bölmelerin yangın dayanıklılığına baktık. Son yaptığımız yangın testlerinde artık yapısal çelik sistemlerin, yani bir binayı oluşturan, biliyorsunuz betonarme ile yapılabiliyor, yapısal çeliklerle yapılabiliyor. Bu da yapısal çelikle yapılan binaların yangından korunması ile ilgili yaptığımız testleri kapsıyor. Yapısal çelikle yapılan binalar gün geçtikçe ülkemizde de artıyor. Yapısal çeliğin oldukça fazla faydası, avantajı var.
Günümüzde yapısal çelik en çok hangi yapılarda kullanılıyor?
Yapısal çeliğin yurtdışında tüm yaşam alanlarına girmiş olduğunu görüyoruz. Ülkemizde ise daha çok sanayi yapılarında, alışveriş merkezlerinde, çok az da olsa az katlı konutlarda da kullanıldığını görüyoruz. Gün geçtikçe bu sistemin artacağı kesin, çünkü yapısal çeliklerin oldukça fazla avantajı var. Hem geri dönüştürülebilir açıdan hem uygulama açısından hem de depreme dayanıklılık açısından oldukça önemli. Tabii yangın esnasında, binanın ayakta durmasını sağlamak için de binaların yangından korunması gerekiyor. Binanın taşıyıcısı artık çelik, arada betonarme, kolon ve kirişler yok. Dolayısıyla kirişin belli sıcaklığa ulaşmasını engellemek gerekiyor ki yapı uzun süre ayakta durabilsin. Şimdi biraz da teknik kısmına girmek istiyorum. Bir çeliğin belli bir sıcaklıktan sonra mukavemeti azalıyor. Bir kolonun 550 °C’e ulaştığı durumda, oda sıcaklığındaki sıcaklıkla 550 derecedeki sıcaklıkla taşıyabildiği yük aynıyken, 550 °C‘den sonra taşıyabildiği yük azalıyor. Keza kirişlerde de 620 °C olarak standartlarda belirtiliyor. Yani 620 °C’ye kadar yükü taşıyabiliyor.
Buradaki temel amaç ne peki?
Biz, A1 COREX hiç yanmaz levhamızla çeliğin bu sıcaklığa gelmesini engellemeye çalışıyoruz. Yangın söndürme sistemi, itfaiye devreye girinceye kadar, bu sıcaklığa ulaşmasını geciktiriyoruz. Böylece bina tahliye oluncaya kadar, müdahale gerçekleşinceye kadar binanın ayakta kalmasını sağlıyoruz. Bunun için gerek 12.5, 15, 20 ve 25 milimetre kalınlıklarda fabrikalarımızda ürettiğimiz A1 COREX’leri tek kat uygulayarak, gerekse çift kat uygulayarak çelik yapıların korunmasını sağlıyoruz.
Korunmasını sağlarken de önemli husus, testler sonucunda gördük ki, 30 dakika ile 240 dakika arasında bir koruma sağlayabiliyoruz. Yapısal çelikle yapılan binanın tasarımında kullanılan yük, kiriş açıklıkları, kullanılan çelik tipi, çelik tipine bağlı olarak kaplanacak yüzey sayısına göre kütle indeksiyle hesaplanıp, bu değerlere ulaşılabilmekte. Artık yük taşımayan duvarlar haricinde yük taşıyan binanın iskeletini oluşturan bu yapısal çeliklerde de yangın dayanımını sağlamış olacağız. Böylelikle bina daha uzun süre ayakta kalabilecek.
Yapısal çeliklerde yangından korunmada kullanılan diğer ürünlerle kıyaslandığında A1 COREX’i farklı kılan özellikleri, avantajları nedir peki?
A1 COREX’in kalınlığı fabrikada doğal olarak belirlendiği için 12.5, 15, 20, 25 milim olarak, tasarımda hesaplanan ve yangın testi sonucu ortaya çıkan kalınlığı uygulamış oluyor. Dolayısıyla diğer püskürtme sıvalar, boyalar ile yapılan yangın dayanım uygulamalarını ölçmek biraz daha zor. Bu uygulamayı yapanın becerisine, ciddiyetine ve kontrolü sağlayana bağlı hale geliyor. Bu ürünün kullanımında ise işleyiş daha şeffaf ve belirlenen değerlerde gerçekleşiyor. Bu da binada ölçümünü gerçekleştirdiğiniz değerleri yakalamanızı sağlıyor.
A1 COREX’in ölçüsü belli ise, söz konusu ölçüde olup olmadığı konusunda bir tereddüde yer bırakmıyor, işi duraksatmıyor o halde…
Yani elinizde metre veyahut bir cetvelle ölçtüğünüzde doğru levhanın kullanılıp kullanılmadığını çok rahat ölçmüş oluyorsunuz. Diğer sistemlerde bu ölçümü yapmak çok daha zor bir durumdur. Diğer sistemlere göre bir diğer avantajı ise A1 COREX ile kolon ve kirişler kaplandıktan sonra, mimari açıdan da estetik bir görüntü sağlıyor. Saten bir uygulamadan sonra boyaya hazır hale getirilmiş oluyor. Boya püskürtme ile yapılan korumalarda yüzeylerdeki çelik görüntüyü görüyorsunuz. Bu durum mimari açılardan istenilen bir görüntü değil. Püskürtme harçlı korumalarda ise yüzeyde köpüklü bir katman görüntü ortaya çıkıyor. Bu ilerde toz alıyor, temizlenme problemleri ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla diğer sistemlere göre çok daha avantajlı bir uygulama.
Bu süreci başlatma sebebiniz nedir? Bu sistemin ortaya çıkması nasıl bir fikir sonunda ortaya çıktı?
Firmamızın ortaya koyduğu vizyon ve yangın konusunda göstermiş olduğu çalışmalar sayesinde bu kararı almamız çok zor olmadı. Tabi bu süreçte önce ürünlerimizi ürettik. Daha önce 12.5, 15 milimetre olarak ürettiğimiz ürünlere 20 ve 25 milimetrelik kalınlıkları da ekledik. Ki 20 ve 25 milimetrelik ürünler, her fabrikanın üretebileceği kalınlıkta ürünler değil, çünkü bandınız oldukça düşüyor. Sonrasında Türkiye’deki yangın laboratuvarı olan Efectis Era ile anlaştık. Efectis Era bir yangın bilimi şirketi olarak dünya genelinde test, modelleme, belgelendirme ve denetim alanlarında tüm yangın güvenliği uzmanlıklarını bünyesinde barındıran uluslararası bir şirket. Ürünün test standardı belirlendi ve test edildi.
Bu standart neyi ifade ediyor? Kapsamı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Bu standart, yük taşıyan yapısal çeliklerin yangından korunması ile ilgili. Bunlar çok uzun süren testler. Yaklaşık 12 günde tamamladık bu testleri. Farklı tiplerde kirişler, farklı tiplerde HEP, HEA gibi çelik tiplerine farklı kalınlıklarda uygulamalar yapıldı. Yaklaşık 3-4 saat süren testler bunlar. Çeliğin o sıcaklığa ulaşmasını sağlayıncaya kadar, yangın ortamı verilerek test ediliyor. Sonuçlar çıktıktan sonra yine Efectis tarafından bir değerlendirme raporu yayımlandı. Çıkan rapora göre bir yazılım aracılığıyla farklı kütle indekslerindeki ve farklı derecelerdeki katlanma kalınlıkları hesaplandı. Bu yazılım sonucunda ortaya çıkan değerler de akredite bir rapor olarak bize teslim edildi.
Bu ürünle ilgili aynı zamanda ETA başvurusu yaptık. ETA dediğimiz Avrupa Teknik Değerlendirmesi (ETA), bir inşaat malzemesinin performans değerlendirilmesini o ürünün temel karakteristikleri ile birlikte yapan teknik bir belgedir. Başvurumuz sonucunda ETA 180050 numarasıyla ETA standartlarına sahip olmuş oldu. Bu süreç de uzun bir süreç, sonunda fabrika denetim ve kontrolleri de yapılıyor. Yani bu ürünün hammadde girişinden nihai ürün oluncaya kadarki çan eğrisinde ne gibi kontrollerden geçtiği, bunun izlenebilirliğinin nasıl olduğu konularında denetimler yapıldı. Bundan sonraki süreçlerde de yılda iki defa bu denetimlere devam edilecek.
Bu noktada üretimin daha da şeffaf hale geldiğini söyleyebilir miyiz?
Evet, aynen öyle oluyor. Tüm sistemlerimizde, tüm ürünlerimizde olduğu gibi yine bu konuda da üretimimizi şeffaflaştırmış olduk. Dolayısıyla bir de bizim farkımız, Avrupa’da çelik yapıların korunması ile ilgili kendi sektöründe ETA belgesinin ilk sahibi olduk. Bu alanda da sektörün öncüsü olma noktasında üzerimize düşeni yaptık diyebiliriz.
‘A1’ tanımı yanmazlığı ifade ediyor. İsim de oradan geliyor öyle değil mi?
Evet, testte kullanılan A1 COREX ürünümüz, hiç yanmaz bir malzeme, ismi de oradan geliyor. A1 sınıfı olmasını sağlayan ise kaplamanın hiç yanmaz bir malzeme olan cam elyaf şilt olması. Alçı zaten yanmaz bir malzeme. Piyasada bulunan diğer COREX malzemeler kartonla kaplı, yanmaya dayanıklı A2 sınıf ürünler. A1 COREX’te ise her iki yüzü cam elyaf şilt ile kaplanmış, dolayısıyla yanmaz bir malzemedir. Alçının tabi yangında gösterdiği performans A1 malzemelere göre de oldukça farklı, yangın esnasında bünyesinde bulunan kristal suyu dışarıya verdiğinden dolayı yangının yayılmasını da geciktiriyor. Bir nevi söndürme görevi de üstleniyor diyebiliriz. Çünkü bünyesindeki suyu ortama vererek soğutma görevi görüyor. O yüzden A1 COREX ürünler yapısal çeliklerin korumasının yanı sıra yangın yönetmenliğinde yer alan A1 sınıfı ürünlerin kullanılma zorunluluğu olan asansör kenarları, şaft duvarları, yangın kaçış koridorları gibi alanlarda da zaten kullanılan bir ürün.
Son olarak A1 COREX ürünü ile ilgili eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Şunu da vurgulamakta fayda var, uygulaması çok kolay olan bir ürün. Yapısal çeliğin tipine göre kesiliyor, kesildikten sonra da bir kutu gibi kaplanıyor. A1 COREX’ler uygulanırken de birbirine zımbalanıyor. Zımbaların boyları da kullanılan A1 COREX’in kalınlığına göre değişiyor. 10 cm aralıklarla zımbalanıyor. Profilin içindeki boşlukta ise destek parçalarına yer veriliyor. Yine bu destek parçaları da A1 COREX malzemesinden imal ediliyor. 12.5, 15 ve 20 milim kalınlıktaki A1 COREX’ler için 20 milim destek parçası, 25 milim A1 COREX için ise 25 milim kalınlıkta destek malzemesine yer veriliyor. Dolayısıyla aynı malzeme ile şantiyede uygulamaları gerçekleştirmek mümkün hale geliyor. Yapısal çeliğin yangından korunması oldukça yeni bir konu. Yeni bir konu olduğu için de ülkemizde bu tip uygulamaların yetişmiş personel tarafından yapılması gerekiyor. Biz bu ürünle beraber aynı zamanda ürünün nasıl uygulandığına ilişkin çeşitli videolar hazırladık, teknik insanların da okuyabileceği oldukça detaylı bir kitapçık da hazırladık. Dolayısıyla sadece ürünü üretmeyen, aynı zamanda ürettiğimiz ürünlerin doğru uygulanmasıyla da ilgili bir firmayız. İçimizde oluşturduğumuz nitelikli yayınlarla mutfağımızda hazırladığımız, görsel ve yazınsal materyallerle uygulama alanlarını ve tekniğini en iyi şeklide aktarmaya çalışıyoruz. Teknik pazarlama personelimiz de bu ürünün nasıl kullanıldığı konusunda ziyaretlerde bulunarak ilgili kişilere ürünün uygulama sistemini anlatacaklardır. Yine konuyla ilgili olarak web adresimiz olan www.dalsan.com.tr’den detaylı bilgi alınabilir ve söz konusu kitapçık da elde edilebilir.
